به گزارش جام کوردی، سواد حرکتی الفبای حرکت و ورزش در کودکی است و کودکانی که این سواد را کسب می کنند در بزرگسالی توانمندتر ، با انگیزه‌تر و موفق‌تر خواهند بود. یک جوان با انگیزه کرمانشاهی با اجرای ایده کلاسی با عنوان « سواد حرکتی » موفق به بنیانگذاری نخستین مرکز تخصصی سواد حرکتی در غرب کشور شده است.
گفتگو جام کوردی را با «مسلم تمسکی» ایده پرداز آموزش‌های سواد حرکتی در ادامه بخوانید.
خودتان را معرفی بفرمایید
مسلم تمسکی هستم، فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد روانشناسی ورزش از دانشگاه تهران، دبیر تربیت‌بدنی آموزش‌وپرورش و مربی تخصصی بازی های هدفمند کودکان. فعالیت حرفه‌ای‌ام را با تمرکز بر رشد حرکتی و روانی کودکان آغاز کردم. افتخار این را داشتم که برای اولین بار در کشور و استان کرمانشاه ایده کلاسی ویژه کودکان با نام "سواد حرکتی" را اجرایی کنم در همین راستا، مؤسسه‌ای را بنیانگذاری کردم که امروز به‌عنوان نخستین مرکز تخصصی سواد حرکتی کودکان در غرب کشور شناخته می‌شود.
درباره رشته سواد حرکتی توضیح دهید
سواد حرکتی به مجموعه‌ای از مهارت‌های پایه‌ای بدنی مثل دویدن، پریدن، پرتاب کردن، تعادل و هماهنگی گفته می‌شود؛ مهارت‌هایی که کودک با یادگیری آن‌ها می‌تواند در فعالیت‌های ورزشی و بدنی موفق‌تر ظاهر شود. این مهارت‌ها نه‌تنها به رشد جسمانی کمک می‌کنند، بلکه نقش مهمی در تقویت اعتمادبه‌نفس، تمرکز، توجه و ارتباطات اجتماعی کودک دارند.در واقع، سواد حرکتی مثل الفبای حرکت برای کودکان است. نکته مهم اینجاست که فرصت آموزش این مهارت‌ها عمدتاً تا قبل از ۱۱ سالگی‌است و پس از آن به‌سختی قابل جبران خواهد بود. کودکانی که در سنین پایین سواد حرکتی مطلوبی کسب می‌کنند، در مواجهه با چالش‌های حرکتی در دوران نوجوانی و حتی سالمندی، توانمندتر، باانگیزه‌تر و موفق‌تر هستند. جالب است بدانید تحقیقات نیز نشان داده‌اند که سواد حرکتی ارتباط مستقیمی با پیشرفت تحصیلی دارد.
چطور این رشته را انتخاب کردید و چه چیزی باعث شد وارد این حوزه شوید؟
زمانی که وارد آموزش وپرورش شدم، متوجه شدم بسیاری از دانش‌آموزان حتی در ساده‌ترین مهارت‌های حرکتی مثل پریدن یا تعادل مشکل دارند؛ مهارت‌هایی که انتظار می‌رود به‌صورت طبیعی در آن سن بلد باشند. این موضوع برای من تبدیل به دغدغه شد. با مشاهده تأثیر مثبت بازی‌های هدفمند و آموزش‌های حرکتی، به‌تدریج علاقه‌ام به این حوزه عمیق‌تر شد و تصمیم گرفتم به‌صورت تخصصی وارد این مسیر شوم. این نقطه شروعی برای تشکیل کلاسی با این نام و راه‌اندازی یک مؤسسه تخصصی با رویکرد علمی و کاربردی در این زمینه شد. در کنار تحصیلات دانشگاهی، در دوره‌های متعددی هم شرکت کردم؛ از جمله مربیگری بازی و ورزش کودکان، دوره بین‌المللی طراحی بازی‌های حرکتی، درمانگری کودک و نوجوان، بازی درمانی و... همه این‌ها به من کمک کرد تا بتوانم با دانش و مهارت بیشتر به کودکان کمک کنم و در نهايت ایده تشکیل کلاسی با نام سواد حرکتی که برای اولین بار در کشور و کرمانشاه اجرایی می‌شد، کلاسی با شیوه نوین که مباحثی فراتر را شامل و متفاوت تر از آنچه در کلاس های ورزشی کودکان بود، اجرا می‌شد.
سواد حرکتی یک رشته دانشگاهی‌است؟
در حال حاضر، سواد حرکتی به‌عنوان یک رشته مستقل دانشگاهی در ایران وجود ندارد، اما در قالب دروس مرتبط با رشد و یادگیری حرکتی، تربیت‌بدنی و روانشناسی ورزشی به آن پرداخته می‌شود. در سطح بین‌المللی نیز بیشتر به‌شکل کارگاه‌ها، دوره‌های تخصصی و برنامه‌های مداخله‌ای ارائه می‌شود. با این حال، خوشبختانه جایگاه این موضوع در نظام‌های آموزشی جهان و در چندسال اخیر در ایران رو به رشد است و اهمیت آن بیش از گذشته شناخته می‌شود.
از چه سالی شروع کردید و استقبال خانواده‌ها تا امروز چگونه بوده است؟
فعالیت حرفه‌ای من در این حوزه از سال ۱۳۹۶ آغاز شد. در ابتدای مسیر، بسیاری از والدین و حتی مدیران مهدکودک‌ها با مفهوم سواد حرکتی آشنایی نداشتند و همین مسئله باعث می‌شد مسیر کار دشوارتر شود.ساعات زیادی را صرف آشنایی دادن به والدین، برگزاری جلسات رایگان آموزشی و معرفی اهداف کلاس‌ها کردم. اما به‌مرور زمان و با مشاهده نتایج مثبت تمرینات بر رفتار، اعتمادبه‌نفس و توانایی‌های کودکان، استقبال چشمگیری شکل گرفت.خوشبختانه امروز آگاهی خانواده‌ها نسبت به گذشته بسیار بیشتر شده، اگرچه هنوز نیاز به آموزش و آگاه‌سازی گسترده‌تر در این زمینه وجود دارد.
علاوه بر کانون امید، در کجا آموزش می‌دهید؟
در گذشته و در حال حاضر علاوه برکانون امید واقع در میدان فردوسی شهر کرمانشاه، با چند مهدکودک، باشگاه ورزشی و نیز در قالب کلاس‌های خصوصی و کارگاه‌های گروهی برای والدین و مربیان همکاری دارم.کلاس‌ها برای گروه سنی ۱.۵ تا ۱۱ سال، با توجه به ویژگی‌ها و نیازهای رشدی هر گروه سنی طراحی و اجرا می‌شوند تا هر کودک در فضای مناسب خودش رشد کند.
شما در این رشته دنبال چه چیزی هستید؟
من در نقطه مقابل عواملی ایستاده‌ام که سلامت جسمی و روانی کودکان ما را تهدید می‌کنند؛ عواملی مثل فقر حرکتی، سبک زندگی آپارتمانی و ماشینی، چالش‌های اجتماعی و روانی، و از همه مهم‌تر دنیای دیجیتال و بازی‌های رایانه‌ای که کودکیِ فعال را از بچه‌ها گرفته‌اند.هدف من این است که کودکان از همان سال‌های اولیه زندگی که سنین طلایی فراگیری مهارت ها هستند، سواد حرکتی لازم را به دست بیاورند تا هم از نظر جسمانی و روانی سالم‌تر باشند و هم در آینده با کم‌تحرکی، اعتمادبه‌نفس پایین یا مشکلات رفتاری مواجه نشوند.آرزوی من این است که آموزش سواد حرکتی، به عنوان یک بخش ضروری از برنامه‌های مهدکودک‌ها و مدارس ابتدایی توسط نیروهای متخصص اجرا شود و روزی برسد که هیچ کودکی در کشور ما، از این حق اولیه محروم نماند.
به نظر شما مهم‌ترین چیزی که بچه‌ها از این کلاس‌ها یاد می‌گیرند، چیست؟
فراتر از مهارت‌های بدنی،متناسب با هر گروه سنی بچه‌ها در این کلاس‌ها مواردی مثل خودباوری رو یاد می‌گیرند. اینکه «من می‌توانم تلاش کنم و موفق شوم». این حس،زمینه‌ساز رشد در تمام جنبه‌های زندگی‌شان است. همچنین یاد می‌گیرند چطور با دیگران همکاری کنند، نوبت بگیرند، احساساتشان رو بیان کنند و با مفاهیم برد و باخت آشنا می‌شوند. این‌ها مهارت‌های زندگی هستند، نه فقط ورزشی.
تجربه‌ای بوده که برای خودتان به‌شکل خاصی ماندگار شده باشد؟
بله، زیاد بوده، اما یکی از خاطره‌های ماندگارم مربوط به دختر بچه‌ای بود که علاوه بر اینکه از نظر مهارت‌های حرکتی ضعیف بود دچار اضطراب اجتماعی شدید بود و در دوست یابی و ارتباط‌گیری با بچه‌ها و حتی در نگاه کردن به دیگران مشکل داشت. چند جلسه‌ی اول فقط تماشا می‌کرد، اما به تدریج با کمک بازی‌های هدفمند و تکنیک هایی در کلاس ، به تدریج کم‌کم شروع کرد به شرکت در فعالیت‌ها و بعد از چند ماه یکی از فعال‌ترین و شادترین بچه‌های کلاس بود وقتی در شروع سال تحصیلی مدرسه رفته بود معلمان و هم کلاسی ها از تغییراتش تعجب کرده بودند، برق چشمان والدینش از خوشحالی فراموش نشدنی‌است. چنین اتفاقاتی برای من از هر موفقیت حرفه‌ای و هر انگیزه مادی باارزش‌تر است.
برنامه‌ای برای توسعه فعالیت‌های خود در آینده دارید؟
هدف من این که مفاهیم سواد حرکتی فقط به یک کلاس محدود نشود. علاقه‌مند هستم آموزش سواد حرکتی در قالب کارگاه‌های منظم به مربیان، والدین و حتی مدیران مهدها ارائه بشه. امیدوارم بتوانیم شعبات برگزاری کلاس ها رو در مناطق مختلف بیشتر کنیم و همکاری گسترده‌تری با نهادهای آموزشی و مرتبط با کودکان داشته باشیم. اگر از طریق بخش خصوصی و یا دولتی حمایت شویم بچه های بیشتری را می‌توانیم، پوشش دهیم.
به نظر شما والدین در انتخاب کلاس‌های ورزشی برای کودکان چه اشتباهاتی ممکنه مرتکب شوند؟
یکی از اشتباهات رایج این که برخی والدین به‌جای توجه به سن، توانایی و نیاز واقعی کودک، تحت تأثیر تبلیغات یا چشم و همچشمی، فرزندشان را در کلاس‌هایی ثبت‌نام می‌کنند که نه‌تنها متناسب با شرایط کودکشان نیست، بلکه می‌تونه آسیب‌زا هم باشد. برای مثال، وقتی کودکی هنوز الفبای حرکت رو یاد نگرفته و مهارت‌های پایه‌ای بدنی رو بلد نیست، ثبت‌نام در کلاس‌های تخصصی مثل فوتبال، تکواندو یا ژیمناستیک و... ، ممکنه باعث فشار بیش ازحد به بدن در حال رشد اون کودک شود. این موضوع گاهی منجر به آسیب‌های جسمی مثل صدمات به صفحات رشد، یا آسیب‌های روانی مثل ورزش‌زدگی و دلزدگی از حرکت و ورزش می‌شود. قبل از هر نوع ورزش تخصصی، کودک باید «سواد حرکتی» کسب کند؛ یعنی بدنی با مهارت و ذهنی لازم برای ورود ایمن و لذت‌بخش به دنیای ورزش. این دقیقاً مثل یادگیری الفبا قبل از نوشتن انشاء است. اول باید پایه‌ها رو ساخت، بعد به تخصص رسید.
نقش مربی تخصصی در آموزش ورزش کودکان چقدر اهمیت دارد؟ آیا در مهدکودک‌ها و دبستان‌ها این موضوع رعایت می‌شود؟
متأسفانه در بسیاری از مهدکودک‌ها و دبستان‌ها از نیروهای تحصیلکرده تربیت‌بدنی استفاده نمی‌شود، و همین موضوع می‌تواند تأثیر منفی قابل‌توجهی روی کیفیت آموزش حرکت و ورزش برای کودکان بذاره. در نظام آموزشی ما، تمرکز اصلی آموزش و پرورش همچنان بر مقطع متوسطه است، در حالی‌که بسیاری از دبستان‌ها از وجود معلم تخصصی تربیت‌بدنی محروم هستند. در مهدکودک‌ها هم، با اینکه این امکان وجود دارد که از دانش‌آموختگان رشته تربیت‌بدنی به‌عنوان مربی بازی و ورزش استفاده بشه، اما چنین رویکردی به‌ندرت دیده می‌شود. این در شرایطی است که کودکان ما از یک سو با فقر حرکتی مواجه هستند و از سوی دیگه فرصت‌های طلایی رشد حرکتی در سال‌های ابتدایی زندگی‌شان رو از دست می‌دهند.نقش مربی متخصص فقط اجرای تمرینات نیست؛ بلکه طراحی بازی‌های هدفمند، شناخت مراحل رشد، جلوگیری از آسیب‌های جسمانی و روانی و ایجاد انگیزه در کودک نیاز به دانش و مهارت دارد. برای داشتن نسلی سالم‌تر، باید از همین حالا در مهدها و دبستان‌ها به استفاده از نیروی تخصصی تربیت‌بدنی توجه ویژه شود.
کار با کودکان سخت نیست؟
بی‌شک کار با کودکان نیازمند صبر، انرژی زیاد و مهارت‌های ارتباطی بالاست. یک مربی ورزش کودک باید علاوه بر دانش تخصصی در حوزه تربیت‌بدنی، با اصول روانشناسی کودک نیز آشنا باشد و از نظر علمی و اخلاقی شایستگی‌های لازم را داشته باشد.سختی‌ها وجود دارد، اما وقتی پیشرفت بچه‌ای را می‌بینید که در گذشته حتی نمی‌توانست تعادلش را حفظ کند و حالا با اعتمادبه‌نفس بازی می‌کند، همه آن سختی‌ها رنگ می‌بازد. برای من، کار با کودکان یکی از زیباترین و تأثیرگذارترین تجربیات زندگی‌ام است.
در پایان...
امیدوارم روزی برسد که هیچ کودکی به‌دلیل ناآگاهی یا کم‌توجهی از فرصت رشد حرکتی محروم نماند. اعتقاد دارم سرمایه‌گذاری روی حرکت و بازی در کودکی، یکی از هوشمندانه‌ترین و اثربخش‌ترین کارها برای ساختن آینده‌ای سالم‌تر و شادتر است. نتیجه آموزش های سواد حرکتی فقط مهارت های پایه و ورزشی نیست؛ سنگ‌بنای رشد انسانی، روانی و اجتماعی کودک ماست.
گفتگو از فرحناز چراغی