افت شدید بارش در سال آبی جاری
به گزارش جام کوردی، بر اساس آمارها، میزان بارش سال آبی جاری در کرمانشاه نسبت به سال قبل نزدیک به ۳۵ درصد و نسبت به میانگین بلندمدت ۲۰ درصد کاهش داشته است. در این بین، برخی از شهرستان‌ها، خصوصاً در شرق استان از جمله کنگاور و صحنه، وضعیت بدتری دارند و کاهش بیش از ۴۰ درصدی بارش‌ها را در این نقاط شاهد هستیم.
این در حالی است که کرمانشاه با انباشتی از کاهش بارش در سال‌های اخیر مواجه بوده و این امر به تدریج نمود خود را در وضعیت بد منابع آبی نشان می‌دهد.
کاهش منابع آب‌سطحی و زیرزمینی
کاهش بارش و تغذیه منابع آبی از یک‌سو و برداشت بی‌رویه از منابع آبی موجود از سوی دیگر، باعث شده ذخایر آب سطحی و زیرزمینی کرمانشاه به‌شدت تضعیف شود.
همین حالا کسری تجمعی در ذخایر آب زیرزمینی در کرمانشاه به یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب رسیده که بسیار چشمگیر است.
هر روز شاهد کاهش دبی چاه‌ها و چشمه‌ها در نقاط مختلف استان هستیم که بسیاری از آن‌ها منابع آب شرب محلی روستاها و عشایر هستند.
گفته شده که در برخی نقاط استان عمق آبدهی چاه‌ها به بیش از ۳۰۰ متر رسیده و در این عمق تنها یک یا دو لیتر در ثانیه دبی وجود دارد.
بسیاری از رودخانه‌های دائمی و پرآب کرمانشاه فصلی شده‌اند و در این ماه‌ها کاملاً خشک هستند.
خطر فرونشست دشت‌ها
ادامه این وضعیت بسیار خطرناک است. ممکن است شاهد آغاز تدریجی فرونشست‌های احتمالی در برخی از دشت‌های استان که وضعیت بدتری دارند باشیم که جبران‌ناپذیر خواهد بود.
باور کنیم که کم‌آب هستیم
در درجه اول باید باور کنیم که کرمانشاه دیگر مانند سنوات گذشته بارش‌های ۵۰۰، ۶۰۰ میلی‌متری در طول یک سال آبی یا زراعی ندارد و باید خود را با شرایط بارشی معادل ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر در سال وفق دهیم.
از همین رو پیش از هرچیز بخش کشاورزی ما باید مطابق با کم‌آبی سازگار شود و الگوهای کشت تغییر یابد، به‌گونه‌ای که از کشت‌های آب‌بر و کشت‌های دوم فاصله بگیریم.
کشت اقلام پرمصرف مانند هندوانه که نقش چندانی در امنیت غذایی ما ندارد، اما منابع آبی را نابود می‌کند، باید کنار گذاشته شود و در صورت نیاز به سمت واردات این محصولات برویم.
مصرف آب در همه بخش‌ها باید متناسب با شرایط کم‌آبی تدوین شود.
لزوم برخورد جدی با کشت برنج و توسعه آبیاری نوین
بر اساس آمارها، نزدیک به ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، آن‌هم در استانی مانند کرمانشاه که بخش عمده اقتصاد، اشتغال و معیشت مردم به کشاورزی وابسته است.
همین حالا بسیاری از کشاورزان از شیوه‌های سنتی و منسوخ غرق‌آبی استفاده می‌کنند، روشی که باید هرچه زودتر با روش‌های مدرن مانند آبیاری قطره‌ای و تحت‌فشار جایگزین شود.
البته اجرای شبکه‌های مدرن از توان برخی از کشاورزان خارج است و می‌طلبد اولویت پرداخت تسهیلات در بخش کشاورزی بر این موضوع متمرکز شود.
از سوی دیگر، شاهد آن هستیم که هنوز در شهرستان‌های شرقی کرمانشاه کشت برنج صورت می‌گیرد، برنجی که صرفاً متناسب با شرایط اقلیمی استان‌های شمالی ایران است اما به وفور در شهرستان‌های صحنه، هرسین و کنگاور کشت می‌شود.
برنج به دلیل قیمت بالایی که دارد بسیار مورد توجه است و از همین رو برخورد با کشت آن باید بسیار جدی گرفته شود.
اخراج فوری کشاورزان مهاجر از کرمانشاه
فرهنگ نامناسب برخی از مالکین کرمانشاه باعث شده اراضی خود را در برابر مبالغی که البته وسوسه‌انگیز است، به کشاورزان همدانی، اصفهان و… اجاره بدهند، بدون توجه به پیامدهای وخیمی که این کار دارد. نه‌تنها در بلندمدت زمین آن‌ها به نوعی لم‌یزرع خواهد شد، بلکه آسیب جدی به منابع آب نیز وارد می‌شود.
این کشاورزان برای آنکه بتوانند در حداقل زمان، حداکثر بازدهی و تولید را داشته باشند، در برخی مواقع با مصرف کود و سم قابل توجه، فشار بسیار زیادی به منابع آبی وارد کرده و در برخی موارد چاه‌ها را حیز انتفاع خارج می‌کنند.
شناسایی کسانی که اراضی خود را اجاره می‌دهند با همراهی جهاد کشاورزی میسر است و در گام بعد شاید لازم باشد خدماتی که به مالکین اراضی که زمین خود را اجاره بدهند قطع شود و حتی جرائم بازدارنده‌ای هم برای آن‌ها لحاظ شود.
برخورد جدی‌تر با چاه‌های غیرمجاز
نمی‌توان انکار کرد که برخورد با چاه‌های غیرمجاز هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی فراوانی دارد و ساده نیست، اما اجتناب‌ناپذیر است زیرا چاه‌های غیرمجاز از اصلی‌ترین عوامل اضافه‌برداشت از منابع آب زیرزمینی و به تبع آن، فرونشست دشت‌ها هستند.
طبق برآوردهای صورت‌گرفته، در کرمانشاه نزدیک به پنج هزار حلقه چاه غیرمجاز وجود دارد و با احتساب اینکه سالانه در بهترین حالت حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ حلقه چاه غیرمجاز پر می‌شود، انسداد این چاه‌ها ۱۰ سال زمان خواهد برد و تا آن موقع به ورشکستگی آب رسیده‌ایم.
به‌علاوه، در کنار چاه‌های موجود، چاه‌های غیرمجاز جدید نیز به‌صورت مستمر حفر می‌شود.
حتی چاه‌های مجاز موجود نیز در بسیاری از موارد با اضافه‌برداشت قابل توجه مواجه هستند و نصب کنتورهای هوشمند بر روی این چاه‌ها بسیار ضروری است.
بازچرخانی پساب تصفیه‌خانه‌ها برای مصرف صنایع، آموزش همگانی خصوصاً برای کشاورزان و… نیز از دیگر راهکارهایی است که می‌تواند به مدیریت منابع آب در این شرایط بحرانی کمک کند.
گزارش از فاطمه معصومی