جام کوردی- ابراهیم عبدالله زاده؛ منطقه گروس، که در گذر زمان و متأثر از تحولات سیاسی و تاریخی، امروزه عمدتاً با شهرستان بیجار در استان کردستان شناخته می‌شود، جایگاهی برجسته در تاریخ، فرهنگ و اقتصاد ایران‌زمین دارد. این منطقه، با دارا بودن پیشینه‌ای کهن به‌عنوان یکی از مراکز تمدنی و فرهنگی، در تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشورمان نقش مهمی ایفا کرده است.
گروس به دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود و قرار گرفتن در مسیرهای تجاری و نظامی، برخورداری از میراث تاریخی و طبیعی و تولیدات کشاورزی و صنایع دستی به‌ویژه فرش‌های ارزشمند و مشهور، همواره ایفاگر نقش اقتصادی و فرهنگی خاص خود در تاریخ و جغرافیای ایران بوده است.
توسعه در گروس
توسعه منطقه گروس در کنار کمک به حفظ میراث تاریخی و فرهنگی از طریق ماندگاری جمعیت و جلب گردشگر، می‌تواند به عنوان موتور محرکه اقتصادی استان نیز عمل کند. بیجار گروس با دارا بودن بخش مهمی از ذخایر معدنی استان کردستان، ظرفیت بالایی در استخراج و فرآوری مواد معدنی دارد. علاوه بر این، گروس به‌عنوان قطب غله استان، سهم عمده‌ای از تولید گندم استان (حدود 250 هزار تن در سال و معادل یک‌سوم کل استان) را به خود اختصاص داده و نقش کلیدی در امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند. جاذبه‌های طبیعی مانند منطقه حفاظت‌شده بیجار با وسعت ۲۳ هزار هکتار، تنوع زیستی غنی و مناظر کوهستانی، وجود ظرفیت‌های قابل توجه گردشگری ورزشی و طبیعت‌گردی، از جمله امیدهای توسعه این در این منطقه هستند که فعال‌سازی بیش از پیش این بخش‌ها، هم توان اشتغال‌زایی دارد و هم باعث ماندگاری جمعیت ساکن شده و درآمد پایدار را برای ساکنان محلی فراهم می‌کند. به عنوان یک پیشنهاد در این زمینه، مایل هستم «ایجاد منطقه ویژه اقتصادی بیجار» را مطرح کنم تا در دستور کار نهادهای مسئول ذی‌ربط قرار بگیرد و بررسی‌های لازم کارشناسی را درخصوص آن صورت دهند. به نظر می‌رسد ایجاد این منطقه، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را جذب و زنجیره ارزش را در صنایع معدنی، کشاورزی و گردشگری منطقه تقویت کند.
بیم‌های توسعه در گروس
ناگفته پیداست که منطقه گروس نیز با محدودیت‌ها و موانعی در مسیر توسعه خود روبروست. این منطقه نیز به مانند مناطق زیادی از کشور، دچار برخی عقب‌ماندگی‌های تاریخی ناشی از سیاست‌گذاری‌های ناهماهنگ گذشته، از قبیل کمبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل، آب و انرژی است که مانع جذب سرمایه در منطقه شده و در بازتولید مشکلات، مؤثر بوده‌اند.
از جمله اصلی‌ترین موانع موجود بر سر راه توسعه، مهاجرت گسترده جمعیت به دلیل نبود شغل پایدار و درآمد پایین است که منجر به خالی شدن روستاها و کاهش نیروی کار محلی شده است. مسئله کمبود آب شرب به‌ویژه در برخی روستاهای منطقه گروس و همچنین ناکافی بودن آب مورد نیاز برای توسعه کشاورزی فناورانه و مدرن، علاوه بر تشدید مهاجرت از روستاها و افزایش بیکاری، محدود شدن توسعه صنعتی در منطقه را به دنبال داشته است. همچنین تخریب محیط زیست منطقه که ضمن وارد کردن آسیب‌های جبران‌ناپذیر به زیست‌بوم گروس، پایداری توسعه را نیز زیر سئوال برده است. پیش‌بینی می‌شود که بدون اصلاح سیاست‌ها، این موانع منجر به تشدید مهاجرت، تخریب بیشتر محیط زیست و از دست‌رفتن فرصت‌های اقتصادی شود.
برای غلبه بر این مشکلات، در مرحله نخست، تدوین سند توسعه جامع و راهبردی توسعه بیجار گروس با مشارکت نخبگان، دانشگاهیان و مسئولان پیشنهاد می‌شود که می‌تواند با رویکردی تحول‌آفرین، برخی از عقب‌ماندگی‌های موجود را جبران کند. برنامه‌ریزی پایدار و راهبردی، سرمایه‌گذاری دولتی در توسعه زیرساخت‌ها و حمایت از صنایع محلی نیز، می‌تواند با شکوفا کردن ظرفیت‌های نهفته منطقه، به ایجاد تعادل اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی منجر شود. ناگفته پیداست که شرط موفقیت هر برنامه‌ای، هماهنگی بین دولت، بخش خصوصی و جامعه محلی است. امیدوارم برگزاری نخستین همایش ملی مطالعات گروس که حاصل وطن‌دوستی، دلسوزی و خردمندی جمعی از نخبگان ارجمند این منطقه در پیوند با سایر هموطنان برای شناخت و ثبت ویژگی‌ها و توانمندی‌های منطقه گروس است، منجر به برپایی بسترهای بنیادین یک برنامه توسعه پایدار شود. چنین باد.
*دانش‌آموخته علوم ارتباطات اجتماعی
۱۴۰۴/۱۰۳