کشف رازهای تاریخی در پی پروژه‌های عمرانی
به گزارش جام کوردی، در دو دهه اخیر، اجرای پروژه‌های عمرانی و ملی در کرمانشاه، منجر به انجام کاوش‌های نجات‌بخشی در برخی از اراضی شده است. از جمله در تپه چیاگاوانه اسلام‌آباد غرب که در جریان کاوش‌ها آثاری از دوران مس و سنگ تا عصر آهن شناسایی شد. همین کشفیات سبب شد تا اداره‌کل میراث فرهنگی استان، از برنامه میان‌مدت برای ادامه کاوش‌های علمی در این محوطه خبر دهد.
از سد هواسان تا کشف ۳۸ محوطه تاریخی
پروژه سد هواسان در شهرستان سرپل‌ذهاب نیز به کشف و شناسایی ۳۸ محوطه باستانی انجامید که ۱۶ مورد از آن‌ها در محدوده حوضچه سد قرار داشت. به همین منظور، پژوهشگاه میراث فرهنگی در سال ۱۴۰۰ تیمی به سرپرستی ناصر امینی‌خواه را برای بررسی نجات‌بخشی این محدوده مأمور کرد.
امینی‌خواه درباره نتایج این بررسی‌ها گفت: «در محدوده سد هواسان، نشانه‌هایی از فرهنگ حسونا متعلق به اواخر دوران نوسنگی، در بازه زمانی ۶۰۰۰ تا ۵۳۰۰ پیش از میلاد شناسایی شده است. این فرهنگ از نخستین جلوه‌های روستانشینی در زاگرس به‌شمار می‌رود.»
اهمیت این مطالعات به‌قدری بود که گزارش‌های مربوط به سد هواسان، در بیستمین گردهمایی باستان‌شناسی ایران و در کنار پروژه‌های شاخصی از جیرفت و اصفهان مورد بررسی تخصصی قرار گرفت.
تپه تیلینه؛ گنجینه‌ای از مهرهای تاریخی
در جریان دو فصل کاوش باستان‌شناسی در محوطه تپه تیلینه کرمانشاه، بیش از هفت هزار اثر مُهر تاریخی کشف شد.
شکوه خسروی، سرپرست تیم کاوش این تپه، اهمیت این یافته‌ها را در سطح منطقه‌ای و جهانی چشمگیر توصیف کرد و گفت: «این مهرها در شناخت ساختارهای اداری و اقتصادی جوامع باستانی نقش مهمی دارند و مشابه آن‌ها پیش‌تر در محوطه‌های چغاماران، ده‌سوار و تپه گیان کشف شده بود.»
هفت هزار سال تاریخ در گودین‌تپه
نتایج کاوش‌های اخیر نشان می‌دهد که گودین‌تپه دارای هفت لایه فرهنگی از دوران پیش‌تاریخی تا اسلامی است.
مهم‌ترین لایه آن به دوران مادها تعلق دارد و بقایای سازه‌هایی مانند قلعه، انبار و سالن‌های بزرگ در آن شناسایی شده است که نشان از کارکرد اداری یا نظامی این محوطه دارد.
اهلی‌سازی بز و آغاز کشاورزی در کرمانشاه
حجت دارابی، عضو هیأت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه، در این زمینه می‌گوید: «کاوش‌ها نشان داده‌اند که در تپه گنج‌دره هرسین برای نخستین بار در جهان اهلی‌سازی و پرورش بز انجام شده و در تپه شیخی‌آباد نیز شواهدی از کشت گیاهان و پرورش حیوانات به دست آمده است.»
او تأکید می‌کند که استمرار کاوش‌ها برای شناخت بهتر این تحولات حیاتی است، زیرا داده‌های کنونی تنها بخشی کوچک از میراث بزرگ این سرزمین را نشان می‌دهد.
اهمیت ملی و فرهنگی کاوش‌ها
فتح‌الله حسینی، نماینده مردم قصرشیرین، سرپل‌ذهاب و گیلانغرب در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به ضرورت حمایت از فعالیت‌های باستان‌شناسی گفت: «کاوش‌ها نه تنها برای شناخت دقیق تاریخ و فرهنگ بومی منطقه ضروری است، بلکه زمینه‌ساز حفاظت اصولی و علمی از آثار تاریخی می‌شود تا بتوانیم این هویت فرهنگی را به آیندگان منتقل کنیم.»
نباید از کاوش ترسید
به گفته حجت دارابی، گاهی تصور نادرستی میان برخی مدیران وجود دارد که کاوش‌ها زمینه تخریب محوطه‌ها را فراهم می‌کند، در حالی‌که به‌واسطه همین کاوش‌ها امروز از گنجینه‌هایی مانند بیستون و گنج‌دره آگاهی داریم. او معتقد است: «تعویق در کاوش‌ها به بهانه جلوگیری از تخریب، در واقع نادیده‌گرفتن فرصت شناخت تاریخ خودمان است.»
نئاندرتال‌ها در کرمانشاه
نعمت حریری، باستان‌شناس فعال در حوزه پارینه‌سنگی کرمانشاه، نیز با اشاره به کشف بقایای نئاندرتال‌ها در این استان گفت: «تا کنون چهار مورد بقایای انسان نئاندرتال در ایران شناسایی شده که سه مورد آن در کرمانشاه بوده است. با این حال، تنها حدود یک درصد از محوطه‌های پارینه‌سنگی این استان کاوش شده‌اند که این رقم بسیار ناچیز است.»
کاوش برای حفظ هویت فرهنگی
با توجه به این یافته‌ها، لزوم توجه جدی مسئولان به کاوش در محوطه‌های باستانی کرمانشاه بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. این کاوش‌ها می‌توانند زوایای پنهان تاریخ و تمدن کهن این دیار را آشکار کرده و سهم کرمانشاه را در شکل‌گیری فرهنگ بشری بیش از پیش نمایان سازند.
گزارش از رضا جمشیدی
کد:۱۴۰۴/۱۰۵