" هەست بە پەیوەندییەکی قووڵ دەکەم بە خەونی ' ئیسرائیلی گەورە ' و وەک ئەرکێکی مێژوویی و ڕۆحی دەیبینم کە نەوەکانی ڕابردوو و ئێستا و داهاتووی جولەکەکان هاوبەشی دەکەن و هەر نەوەیەک ئەم ئەرکە دەگوازێتەوە بۆ نەوەی داهاتووی جولەکەکان ". ئەم دەستەواژە زۆر مەترسیدارە لە ناوەڕاستی هەفتەی ڕابردوودا، بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ڕژێمی زایۆنیستی لە چاوپێکەوتنێکدا لە گەڵ شارۆن گال، نوێنەری پێشووی ڕاستڕەوەکانی زایۆنیست، گوترا. خانەخوێ دوای بیستنی ئەم ڕستەیە، بە سەرۆک وەزیرانی ڕاگەیاند کە دەمەوێت دیارییەکی پێبدەم؛ و ئەوە " پلانی ئیسرائیلی گەورە " بوو. پاشان نتانیاهۆ خەون یان پابەندبوونی خۆی بەم پلانە دووپاتکردەوە.
زۆرێک لە عەرەبەکان باوەڕیان بە بیرۆکەی " ئیسرائیلی گەورە " نەبوو، بە زیادەڕەوی لە لایەن توندڕەوانی عەرەبەوە یان بە خەونی گرووپە بچووکەکانی توندڕەوی زایۆنیستی دەزانن. بەڵام کاتێک سەرۆک وەزیرانی ڕژێمی زایۆنیستی خۆی لەم کاتەدا دەیڵێت، لەوێوە کێشەکە دەست پێدەکات و لەم گۆشەیەوە مرۆڤ دەتوانێت لە کاردانەوە بەهێزەکانی عەرەب تێبگات، بە تایبەت لە میسر و ئەردەن و ئەنجومەنی هاریکاری کەنداوی فارسەوە.
بەڵام پلانی " ئیسرائیلی گەورە " چییە کە بووەتە هۆی مشتومڕێکی وا لە ناوچەکەدا؟
ئەم زاراوەیە، یان " خاکی تەواوەتی ئیسرائیل "، بە پێی لێکدانەوەی کتێبی پیرۆز لە ڕووباری نیل لە میسرەوە تا ڕووباری فۆرات لە عێراق درێژدەبێتەوە و بەمجۆرە هەموو ڕووبەری نێوان ئەم دوو ڕووبارە دەگرێتەوە. بە پێی لێکدانەوە مۆدێڕنەکانی ئیسرائیل، ئەم نەخشەیە هەموو فەڵەستینی ئێستا و هەموو ئەردەن و لوبنان و سوریا و هەروەها بەشێک لە عێراق و میسر و نیمچە دوورگەی عەرەبی لەخۆدەگرێت.
تا ئەیلولی 2023 چەمکی " ئیسرائیلی گەورە " نزیک بوو لە نووسین و بیری ڕادیکاڵترین زایۆنیستەکان قەتیس ببێت، بە تایبەت دوای ڕێکەوتننامەکانی ئۆسلۆی ساڵی 1993 کە وایکرد ڕژێمی زایۆنیستی ناوبەناو ئیرادەی خۆی بۆ دژایەتیکردنی بیرۆکەی چارەسەری دوو دەوڵەتی دەرببڕێت، تەنانەت ئەگەر ئەمە تەنیا تیۆری و بێ بنەما لە پراکتیکدا بێت. بەڵام لە ناوەڕاستی مانگی ئەیلولی 2023، نزیکەی سێ هەفتە پێش ئۆپەراسیۆنی زریانی ئەقسا، نتانیاهۆ وتارێکی پێشکەش بە کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد و نەخشەیەکی پیشاندا کە کەرتی خۆرئاوا و کەرتی غەززە لە سنورەکانی ڕژێمی زایۆنیستیی دەخستەڕوو. ئەمە یەکەمجار بوو کە ڕژێمی زایۆنیستی بە ئاشکرا دەستبەرداری چارەسەری دوو دەوڵەت دەبوو.
لە مانگی ئەیلولی ساڵی 2024، چەند ساتێک دوای تیرۆرکردنی سەید حەسەن نەسروڵڵا، ئەمینداری گشتی حزبوڵڵای لوبنان لە لایەن سوپای ڕژێمی زایۆنیستییەوە، نتانیاهۆ وتی: ئێستا کاتی ئەوەیە دەست بکەین بە کێشانی نەخشەیەکی نوێ بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ناوبراو چەندین جار ئەم دەستەواژەیەی دووپاتکردووەتەوە، بەتایبەت دوای ڕووخانی دەسەڵاتەکەی بەشار ئەسەد لە سوریا لە 8 ی کانوونی یەکەمی 2024 و دواتریش دوای ئۆپەراسیۆنە تایبەتەکانی دژی دامەزراوە ئەتۆمی و سەربازییەکانی ئێران لە مانگی حوزەیرانی ڕابردوودا.
بەڵام ڕەنگە هەندێک بپرسن: چی نوێیە لە لێدوانەکانی ئەم دواییەی نتانیاهۆدا، لە کاتێکدا کەم تا زۆر دەستەواژەی هاوشێوە بۆ ماوەیەکی زۆر دووبارە دەکرێنەوە، تەنانەت پێش دامەزراندنی قەوارەی جولەکە لە ساڵی 1948؟ وەڵامەکە سادەیە: ئێستا مەترسییەکە ئەوەیە کە ئەمانە تەنیا قسەی پیاوێکی ئایینی جولەکە، توندڕەوێکی ڕاستڕەو، یان کەسایەتییەکی میدیایی ڕژێمی زایۆنیستی نین کە هەوڵی وروژاندنی هەستی ڕاستی ئایینی دەدات؛ سەرۆکی پەرلەمان خودی سەرۆک وەزیرانی ڕژێمی زایۆنیستییە.
ئەوەی مەترسیدارترە ئەوەیە کە کۆی هەڵسووکەوت و جموجۆڵەکانی ڕژێمی زایۆنیستی لە دوای 7 ی تشرینی یەکەمی 2023ەوە، هەنگاوی کردەیی بۆ جێبەجێکردنی هەمان ئەو خەون و ویستانە لە سەر زەوی بووە. لە کاتێکدا ڕژێمی زایۆنیستی بەردەوامە لە وێرانکردنی کەرتی غەززە، بە فەرمی ڕایدەگەێنێت کە دانوستان لە گەڵ هەندێک وڵات دەکات بۆ نیشتەجێکردنی فەڵەستینییەکان لەوێ، پرۆسەی جوولەکەکردنی کەرتی خۆرئاوا پێشدەخات، خاکی زیاتر لە سوریا داگیردەکات و لە باشوری لوبنان ناکشێتەوە، ئێران بۆردومان دەکات و گرژی لە گەڵ میسر درووست دەکات. ئەمە چیتر تەنیا پەرەپێدانی زارەکی نییە بۆ ئارامکردنەوەی توندڕەوەکان؛ مەترسی ڕاستەقینە ئەوەیە کە هەمان ئەم توندڕەوانە ئێستا بە شێوەیەکی کاریگەر حوکمڕانی ڕژێمی ئیسرائیل دەکەن.
کاردانەوەکانی عەرەبی لە کاتی خۆیدا بوون، لەوانەش ئیدانەکردنی لێدوانەکانی نتانیاهۆ لە لایەن وەزارەتی دەرەوەی میسر و داوای ڕوونکردنەوەی مەبەستی ڕژێمی زایۆنیستی، جەختی لەوە کردەوە کە جگە لە دامەزراندنی دەوڵەتی فەڵەستین لە سەر سنورەکانی حوزەیرانی 1967 هیچ چارەسەرێک نییە.
هەروەها وەزارەتی دەرەوەی ئیمارات بەیاننامەیەکی توندی بڵاوکردەوە و بە توندترین شێوە لێدوانەکانی نتانیاهعی ئیدانە کرد و بە پێشێلکردنی ئاشکرای یاسا نێودەوڵەتییەکان و میساقی نەتەوە یەکگرتووەکان
هەروەها وەزارەتی دەرەوەی ئیمارات بەیاننامەیەکی توندی بڵاوکردەوە و بە توندترین شێوە لێدوانەکانی نەتانیاهۆی ئیدانە و ئیدانەکردنی کرد و بە پێشێلکردنی ئاشکرای یاسا نێودەوڵەتییەکان و میساقی نەتەوە یەکگرتووەکان ناوی برد.
دکتۆر ئەنوەر قەرقاش ڕاوێژکاری دیپلۆماسیی سەرۆکی ئیمارات لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس ڕایگەیاند: " ئەمە چ ئیستفزازییە؟ و چ سوودێکی هەیە لەم گوتارە ئیستفزازییە؟ و تا کەی توندڕەوی و توندڕەوەکان بە گوتاری وەدەرنانی و پەراوێزخستن چارەنووسی ناوچەکە دیاری دەکەن؟".
ئەنجوومەنی هاریکاری کەنداوی فارس، بە وتەی جاسم بەدەوی ئەمینداری گشتی، هەمان هەڵوێستی پتەویشی گرتەبەر و لێدوانەکانی نتانیاهۆی بە پێشێلکردنی ئاشکرای میساقی نەتەوە یەکگرتووەکان و یاسا نێودەوڵەتییەکان و هەڕەشەی ڕاستەوخۆ بۆ سەر ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە ناوبرد.
سعوودیە بە توندترین شێوە ئەو لێدوانانەی شەرمەزار کرد و جەختی لە ڕەتکردنەوەی تەواوەتی بیرۆکە و پلانی نیشتەجێبوون و فراوانخوازی کردەوە.
ئەردەن ئەم قسانەی بە بێمانا و ئیستفزازی ناوبرد و ڕایگەیاند کە زیان بە ناوچەکە دەگەێنێت.
زۆربەی وڵاتانی عەرەبی هەمان هەڵوێستیان هەبوو و ئەوەی نتانیاهۆ باسی دەکرد، ڕەتکرایەوە.
ئەمانە هەڵوێستی باشی عەرەبین، بەڵام هەماهەنگی زیاتر پێویستە بۆ ئەوەی پەیامێکی ڕوون بۆ ئەمریکا و ڕژێمی زایۆنیستی بنێردرێت کە عەرەبەکان " پلانی نتانیاهۆ " قبوڵ ناکەن./.