خبرگزاری رویترز به نقل از برخی منابع گزارش داد که دولت دونالد ترامپ از عراق خواسته است صادرات نفت اقلیم کردستان به‌سرعت از سر گرفته شود؛ در غیر‌این‌صورت همراه ایران تحریم خواهد شد. به گزارش شرق و به نقل از خبرگزاری رویترز در ادامه این مطلب، منابع یادشده مدعی شدند که «واشنگتن معتقد است آغاز صادرات نفت اقلیم کردستان و ورود آن به بازار می‌تواند در کاهش قیمت نفت خام تأثیر داشته باشد و جایگزین کاهش صادرات نفت ایران شود. بر‌اساس گزارشی که مهر منتشر کرده است، واشنگتن به بغداد فشار می‌آورد تا اطمینان حاصل کند که نفت اقلیم کردستان به جای قاچاق به ایران، روانه بازارهای جهانی شود».
دولت جدید آمریکا از زمان آغاز به کار اعلام کرده است که قصد دارد ایران را از اقتصاد جهانی منزوی کرده و درآمدهای نفتی آن را حذف کند تا روند توسعه برنامه هسته‌ای تهران را کنترل کند. با این حال، تهدید دولت عراق از طرف کاخ سفید در حالی مطرح شده است که در هفته گذشته، وزیر خارجه عراق اعلام کرد که این کشور در تلاش است تا مسائل فنی را با دولت محلی کردستان حل کند تا خط لوله صادرات نفت خام به ترکیه پس از تعطیلی تقریبا دو‌ساله مجددا راه‌اندازی شود؛ تعطیلی‌ای که برای این کشور حدود 19 میلیارد دلار زیان به دنبال داشته است. آن‌طور که اکوایران به نقل از بلومبرگ خبر داده، پارلمان عراق اوایل این ماه در تلاش برای حل اختلافات میان بغداد و دولت محلی کردستان عراق بر سر تقسیم درآمد حاصل از فروش نفت، رقم پرداخت برای تولید نفت را به این دولت نیمه‌مختار به طور چشمگیری افزایش داد.
به گفته فؤاد حسین، وزیر خارجه عراق، چارچوب قانونی مورد توافق قرار گرفته و اکنون مسائل تکنیکال میان شرکت‌های نفتی، دولت فدرال عراق و دولت محلی کردستان برای شروع صادرات وجود دارد. ازسرگیری صادرات نفت از کردستان عراق می‌تواند برخی از اثرات ناشی از توقف صادرات از عراق بر بازارها را کاهش دهد؛ چراکه این منطقه یکی از منابع مهم نفت خام جهان است. عراق حدود 400 تا 500 هزار بشکه نفت در روز از میادین شمالی کشور، از‌جمله منطقه کردستان صادرات داشته است.
حیان عبدالغنی، وزیر نفت عراق، هم عنوان کرده «این کشور در حال برنامه‌ریزی انتقال حداقل 300 هزار بشکه در روز به محض ازسرگیری فعالیت این خط لوله است». او همچنین بیان کرد «دولت عراق روند رسمی انتقال نفت را از دولت اقلیم کردستان به شرکت بازاریابی دولتی سومو (SOMO) آغاز کرده است». عبدالغنی این را هم مطرح کرد که «تولید نفت منطقه کردستان حدود 280 تا 300 هزار بشکه در روز است و دولت کردستان عراق نیاز داخلی خود را حدود 110 تا 120 هزار بشکه در روز اعلام کرده است. او اظهار امیدواری کرده است که مذاکرات آنها هفته آینده آغاز شود و در‌صورتی‌که در چند روز به توافق برسند، همه چیز تمام خواهد شد».
ظرفیت محدود تولید در اقلیم کردستان
هر‌چند نفت اقلیم کردستان عراق توان تولید بالایی دارد، اما تنها بخش کوچکی از کل نفت عراق را تأمین می‌کند. این بخش نمی‌تواند در مقیاس ایران جایگزین شود. اگر بخواهیم به توان تولید و صادرات نگاه کنیم، تولید نفت ایران به مراتب بیشتر از اقلیم کردستان عراق است و حتی مجموع تولید نفت عراق (شامل کردستان) نمی‌تواند جایگزین صادرات نفت ایران در سطح جهانی شود. از سوی دیگر عراق خود دارای یک ساختار سیاسی پیچیده است که در آن مسائل کردها، شیعیان و سنی‌ها نقش اساسی ایفا می‌کنند. علاوه‌بر‌این روابط عراق با ایران به‌شدت نزدیک است، به‌طوری‌که بخش درخورتوجهی از انرژی مصرفی ایران از طریق این کشور تأمین می‌شود. بنابراین هرگونه تغییر در روند صادرات نفت عراق و انتقال آن به بازارهای جهانی، تحت تأثیر روابط پیچیده داخلی و بین‌المللی خواهد بود.
جایگاه نفت ایران در بازار جهانی
ایران به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین صادرکنندگان نفت در جهان، دارای جایگاه مهمی در بازار جهانی است. نفت ایران دارای ویژگی‌های خاصی است که برای پالایشگاه‌ها جذاب است، از‌جمله هزینه‌های پایین تولید و قابلیت پالایش آن در برخی از پالایشگاه‌های خاص که قادر به پردازش نفت سنگین‌تر هستند. این مزیت‌های تکنولوژیکی و اقتصادی به ایران کمک می‌کند تا در بازارهای جهانی رقابت کند. در مقابل، عراق به‌ویژه از میادین نفتی جنوبی، نفت سبک و با کیفیت بالایی تولید می‌کند که برای پالایشگاه‌ها در اروپا و آسیا جذاب است. اما اقلیم کردستان عراق عمدتا نفت سنگین‌تری تولید می‌کند که پالایش آن برای برخی پالایشگاه‌ها دشوارتر است. علاوه‌بر‌این، برای اینکه عراق بتواند نفت خود را به بازارهای جهانی عرضه کند، نیاز به بهبود زیرساخت‌ها و رفع چالش‌های سیاسی داخلی دارد.
سیاست‌های ایالات متحده و تحریم‌ها
با توجه به آنچه گفته شد، ایالات متحده در تلاش است تا ایران را از اقتصاد جهانی جدا کند و با کاهش درآمدهای نفتی ایران، برنامه هسته‌ای آن را مهار کند. فشار بر عراق و به‌ویژه اقلیم کردستان، یکی از برنامه‌های تاکتیکی است که آمریکا برای تحقق این هدف به کار می‌برد. این فشارها به عراق وارد می‌شود تا صادرات نفت از کردستان به جای قاچاق به ایران، به بازارهای جهانی هدایت شود. اما حتی در صورت ازسرگیری صادرات نفت کردستان، این میزان نمی‌تواند به طور کامل جایگزین نفت ایران در سطح جهانی شود.
مقایسه تحریم‌ها و تعاملات ایران و عراق
تحریم‌های شدید ایالات متحده علیه ایران نه‌تنها صادرات نفت ایران را محدود کرده، بلکه همچنین باعث کاهش تولید در میادین نفتی و مشکلات جدی در بخش انرژی این کشور شده است. در مقابل، عراق در‌حال‌حاضر تحت تحریم‌های مشابهی قرار ندارد و از نظر اقتصادی به‌ویژه از ظرفیت تولید نفت بهره‌برداری می‌کند. با این حال، این کشور نیز به دلیل سیاست‌های داخلی و فشارهای خارجی، نمی‌تواند به طور کامل به‌عنوان یک جایگزین نفت ایران در بازار جهانی ایفای نقش کند.
در سایه نکات یادشده، می‌توان نتیجه گرفت که نفت عراق به‌ویژه نفت اقلیم کردستان نمی‌تواند به طور کامل جایگزین نفت ایران در بازار جهانی شود. در‌حالی‌که اقلیم کردستان عراق توان تولید نفت درخورتوجهی دارد، این میزان تولید در مقایسه با ایران که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت در جهان است، بسیار کمتر است. علاوه‌بر‌این، عوامل سیاسی، زیرساخت‌های محدود و چالش‌های مربوط به کیفیت نفت تولیدی در کردستان، مانع از آن می‌شود که نفت عراق به طور کامل بتواند نیاز بازار جهانی را به‌ویژه در شرایطی که صادرات نفت ایران با محدودیت‌های تحریمی روبه‌رو است، تأمین کند.
در نهایت، اگرچه عراق و به‌ویژه اقلیم کردستان می‌تواند در کاهش فشارهای ناشی از کاهش صادرات نفت ایران نقش داشته باشد، اما این کشور قادر نیست به طور کامل نفت ایران را در بازار جهانی جایگزین کند، بنابراین هدف ایالات متحده از فشار به عراق در راستای کاهش صادرات نفت ایران می‌تواند به نفع آمریکا باشد، اما این تلاش‌ها به طور کامل نمی‌توانند جایگزین نفت ایران در عرصه جهانی شوند..
مالک مصدق، روزنامه نگار
روزنامە شرق
