گوردخمه ای که نباید دخمه باشد/ اهمال میراث در خصوص عدم تعیین حریم برای آثار تاریخی قابل اغماض نیست!

نگاهی به تاریخچه گوردخمه

به گزاش جام کوردی، در سه کیلومتری سرپل‌‌ذهاب و در ابتدای جاده قلعه شاهین و نزدیک روستای انزل گور دخمه‌‌ای باقی مانده از دوران ماد بر روی کوه خودنمایی می‌‌کند که مورخان آن را مقبره «ایویخ توویگو» از فرزندان«فرورتیش» و از آخرین پادشاهان ماد می‌‌دانند. مورخان گفته‌‌اند که ایویخ توویگو که یونانی‌‌ها آن را«آستیاگ»می‌‌نامند پس از فرورتیش مدتی طولانی را سلطنت کرد که با شکست ایویخ توویگو از هخامنشیان، ممالک عظیم ماد، ضمیمه امپراتوری هخامنشیان گردید.

این مقبره تاریخی به علت چله نشینی حضرت داود از بزرگان مقدس یارسان به«دکان داوود» شهرت یافته است. در خصوص نام‌‌گذاری این اثر به «دکان داوود» نیز از روایت شفاهی چنین بر می‌‌آید که «پیر داوود داودانی» که از مشاهیر و بزرگان اهل حق در قرن هشتم بوده این محل را برای راز و نیاز و خلوت نشینی خود انتخاب کرده و به همین خاطر به «دکان داوود» مشهور گشته است. این مقبره سنگی  در سال ۱۳۱۰شمسی و با شماره ۱۵۲ در فهرست آثار ملی ایران به عنوان یک اثر ملی ثبت شد.

استان کرمانشاه را می‌‌توان سرزمین گوردخمه‌‌های ماد نامید طوریکه به جز دکان داوود، گوردخمه‌‌های اسحاقوند یا سکوند(سه گوردخمه) هرسین، دربند صحنه ، روانسر، سرخ‌‌ده، دیره، سان رستم و بردعاشقان در این استان وجود دارند.

شباهت با تخت جمشید

برخی مورخان و باستان‌‌شناسان در خصوص اهمیت سبک معماری گوردخمه دکان داوود معتقدند که سبک معماری بعضی قبور و معابد تخت جمشید برگرفته و متأثر از این نقش و نقش‌‌های مشابه هم دوره‌‌ی دکان داوود است.

به عنوان نمونه «هربرتوس» که با گروه باستان شناسی آلمان به ایران سفر و این اثر تاریخی را مورد بررسی قرار داده بود در گزارش خود آورده است:«در تخت جمشید قبایل مادی بوزائی، پارتاکنوئی، اشتروخان، آیزانتوئی، بودی اوئی و ماگی(مجوس) نام برده شده‌‌اند که از این میان تنها گروه معینی از مادها یعنی ماگی‌‌ها هر چند در نقش‌‌های تخت جمشید آورده نشده‌‌اند ولی تصاویر مشخصی دارند که باید از نقش برجسته «قلعه داوود» در زیر مقبره دکان داوود سرپل ذهاب و «سکاوند» هرسین نام برد زیرا که این دو در سرزمین ماد واقع شده‌‌اند»

همچنین تصویر مردی از دوران ماد در فاصله ۸ متری زیر این گوردخمه به چشم می‌‌خورد که به حالت تمام قد با صورتی نیم رخ حجاری شده‌است.

شرایطی که این اثر را تهدید می کند

اما آنچه مهم و قابل توجه است عدم حفاظت مناسب از این اثر تاریخی باارزش است. طوریکه هیچ محدوده مشخصی برای آن مشخص نشده است و چون این مقبره تاریخی در کنار قبرستان «کل داوود» قرار گرفته  برخی بازدیدکنندگان و زوار به داخل آن ورود پیدا می‌‌کنند که آسیب‌‌هایی را به آن وارد نموده‌‌اند.

علاوه برآن همجواری این اثر تاریخی با قبرستان بزرگ کل داود یکی از مهمترین موارد آسیب زا به این اثر است و از آنجا که سازمان میراث فرهنگی هیچگونه محدوده‌‌ای برای آن تعیین نکرده است، قبرها تا چند متری این اثر رسیده‌‌اند و هر کدام از صاحبان عزا نیز به سلیقه خود اقدام به درختکاری و یا اقدامات دیگر در روبروی این اثر و در کنار قبرهای خود نموده‌‌اند که مسلماً این اثر تاریخی را با خطراتی  مواجه می‌‌کند.

اهمال میراث فرهنگی در عدم تعیین حریم

یکی از کارشناسان میراث فرهنگی استان ضمن تأسف از این مسئله به اهمال صورت گرفته توسط این سازمان اشاره کرد و گفت: سازمان میراث فرهنگی باید برای آثار با ارزش تاریخی حریم تعیین کند و متاسفانه ما در این کار اهمال کرده ایم.

یک راهنمای گردشگری نیز در این زمینه اظهار کرد: در رابطه با محافظت از آثار باستانی و تاریخی که در شهرستان‌‌ها  واقع شده‌‌اند بی توجهی‌‌های زیادی صورت گرفته که باعث به خطر افتادن این آثار شده است. به گونه ای که در اکثر آنها حریم قانونی اثر تعیین نشده و همین باعث استفاده‌‌های ناشایست از حریم این آثار می‌‌شود.

“وحید خیبر” تصریح کرد: متاسفانه ما چنین مشکلی را برای آثار دیگری از جمله «آنوبانی نی» داریم.

وی افزود: گاهی تورهای گردشگری که قصد دیدن این اثر باارزش را دارند به سختی از کوه بالا می‌‌روند و مسیر هموار و مشخص شده‌‌ای ندارد. ضمن اینکه امکان دیدن خود اثر وجود ندارد در حالیکه می‌‌توان با ساخت پلکان مخصوص امکان بازدید از این اثر را تسهیل نمود.

امید است که تهیه این گزارش موثر واقع گردد و مسئولین سازمان میراث فرهنگی برای حفظ این اثر ارزشمند چاره ای اساسی بیاندیشند.

گزارش از رضا جمشیدی