فصل تازه ای در تعاملات مرزی ایران و اقلیم کردستان

جام کوردی ـ بدون شک سفر نچیروان بارزانی، رییس اقلیم کردستان عراق که در راس هیاتی بلند پایه اردیبهشت ماه سال جاری به ایران سفر کرد را می توان نقطه عطفی در روابط پر فراز و نشیب ایران و همسایه ی غربی خود دانست. بارزانی پس از 3 سال روابط نه چندان عادی با جمهوری اسلامی ایران 17 اردیبهشت ماه به ایران سفر و با ارشدترین مسئولین جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفتگو کرد.
در این دیدارها که با تکید بر نقش مهم ایران در ایجاد امنیت پایدار در منطقه انجام شد، پیگیری مسایل سیاسی و اقتصادی مورد تاکید طرفین نیز در دستور کار قرار گرفته و کلیات نوع مراودات جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان عراق به تصویب رسید.
اهمیت این دیدارها زمانی بیش از پیش نمایان شد که در کمتر از یکماه از حضور رییس اقلیم کردستان در ایران، نشست استانداران سه استان کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی با مسئول ارشد اقلیم در هولیر برگزار شد.
نشست منطقه ای هولیر از چند جنبه دارای اهمیت ویژه ای است؛ اول اینکه پس از گذشت 3 سال ارتباط نه چندان دوستانه و فراز و نشیب های فراوان در نوع تعاملات مرزی، این نشست در بالاترین سطح اجرایی و مدیریتی برگزار شده و تیم های کارشناسی طرفین از سه استان مرزی ایران و اقلیم در حال پیگیری مصوبات سفر هستند، دوم اینکه با اجرای بخش های قابل توجهی از توافق نامه ی امنیتی بین جمهوری اسلامی ایران و کشور عراق به میزان قابل توجهی نظر ایران در خصوص تحدید و ممانعت از تحرکات گروهک های معاند در بخش هایی از اقلیم تامین شده و سوم اینکه با باز شدن مرزهای باشماق مریوان و تمرچین پیرانشهر به روی زایرین اربعین حسینی نقش اقلیم کردستان در میزبانی زایرین اباعبدالله الحسین بیش از پیش نمود پیدا کرده است.

این درحالی است که با در نظر گرفتن موارد فوق استان های کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی هر کدام در شرایط یکسانی جهت انجام تعاملات مثبت مرزی با اقلیم کردستان قرار گرفته اند. تعاملاتی که می تواند نقش بسزایی در توسعه ی تجارت فی مابین و همچنین انجام فعالیت های مشترک فرهنگی داشته باشد.
با در نظر گرفتن پتانسیل های موجود در هر استان، اینک سوال اصلی اینجاست که سهم استان های غربی کشور در تعاملات اقتصادی و فرهنگی با اقلیم کردستان به چه میزان خواهد بود؟

استان کرمانشاه؛
استان کرمانشاه با کشور عراق 371 کیلومتر مرز مشترک دارد که بخش قابل توجهی از آن با اقلیم کردستان است. 2 مرز مشترک و 5 بازارچه ی مرزی انواع مراودات دو کشور را پوشش می دهند.
مباحث ترانزیتی و تجاری یکی از اولویت های اصلی استان کرمانشاه برای مراوده با اقلیم کردستان است و در این راستا مرز پرویز خان به عنوان یکی از مرز های رسمی کشور نقش بسزایی در نقل و انتقالات مرزی ایفا می کند.

بر اساس آمارهای موجود از ابتدای سال 1403 مراودات مرزی ایران و اقلیم کردستان از مرز پرویزخان به میزان 33 درصد افزایش یافته و این مرز به مرز اول ترانزیتی کشور تبدیل شده است.
اما مراودات اقلیم کردستان با استان کرمانشاه ‌تواند در چه حوزه‌هایی باشد.

۱- بهره‌مندی اقلیم کردستان از سیلوها و صنایع تبدیلی و همچنین تولید آرد در استان کرمانشاه؛
عدم وجود زیرساخت‌های مناسب بخش کشاورزی در اقلیم کردستان باعث شده است که همواره صنایع تبدیلی کشاورزی به عنوان یکی از نیازهای اصلی این کشور مطرح باشند.
همچنین ذخیره‌سازی گندم تولیدی از زمین‌های کشاورزی اقلیم در سیلوهای ذخیره گندم به یکی از مشکلات بخش کشاورزی اقلیم تبدیل شده است.
استان کرمانشاه می‌تواند با دارا بودن پتانسیل مناسب جهت پوشش نیازمندی‌های بخش کشاورزی اقلیم کردستان زمینه مناسبی را برای مراودات دوجانبه ایجاد نماید.
در زمینه انتقال گندم تولیدی و تولید آرد مصرفی اقلیم نیز استان کرمانشاه می‌تواند نقش بسزایی ایفا نماید.

۲- صادرات زعفران به اقلیم
بدون شک زعفران را می‌توان یکی از محصولات پر طرفدار کشاورزی کشور دانست.
محصولی که جدیداً به میزان قابل توجهی به سبد غذایی مردم کردستان عراق اضافه شده است.
انتقال زعفران ایران از شرق به غرب کشور و همچنین صادرات زعفران اعلای کرمانشاه به اقلیم کردستان می‌تواند به عنوان یکی دیگر از زمینه‌های مراودات مرزی کرمانشاه و اقلیم کردستان عراق به حساب آید.
طی سنوات گذشته صنایع تولید و فراوری زعفران کرمانشاه به عنوان یکی ارزشمندترین محصولات کشاورزی مورد توجه مسئولین قرار گرفته و می‌توان زمینه صادرات این محصول را به اقلیم کردستان را فراهم آورد.

۳- تحصیل دانشجویان اقلیم کردستان در دانشگاه‌های مطرح استان کرمانشاه؛
طی سنوات گذشته تعداد قابل توجهی از جوانان جویای تحصیل اقلیم کردستان، دانشگاه‌های استان کرمانشاه را به عنوان محل تحصیل خود در رشته‌های مورد نظر انتخاب کرده‌اند.
این انتخاب دلایل متعددی را در بر می‌گیرد یکی از اصلی‌ترین دلایل آن را می‌توان بالا بودن رنکینگ علمی دانشگاه‌های کرمانشاه و معتبر بودن مدارک تحصیلی کسب شده در این دانشگاه‌ها در سطح بین‌الملل دانست.
قرابت فرهنگی و وجود زبان مشترک را هم می‌توان به عنوان یکی دیگر از عوامل حضور دانشجویان اقلیم کردستان در دانشگاه‌های استان کرمانشاه دانست.
در حال حاضر بیش از ۳۰۰۰ دانشجوی اقلیم کردستان عراق در دانشگاه‌های مطرح استان کرمانشاه در حال تحصیل می‌باشند.

۴- گردشگری سلامت؛
بدون شک باید گردشگری سلامت و یا همان توریست درمانی را یکی از نیازهای اصلی اقلیم کردستان برای پوشش نیازهای بهداشتی و درمانی مردم دانست.
بالا بودن سطح ارائه خدمات پزشکی و درمانی در ایران و همچنین قیمت پایین تمام شده این خدمات جهت شهروندان اقلیم کردستان، گردشگری سلامت را به یکی از مهم‌ترین رکن‌های مراودات دوسویه تبدیل نموده است.
طی سنوات گذشته شاهد این بوده ایم که بخش عمده‌ای از مردم اقلیم کردستان جهت درمان بیماری‌های خود و نزدیکانشان استان کرمانشاه را که انتخاب نموده اند.
تداوم این روند علاوه بر ارائه خدمات مناسب بهداشتی و درمانی به مردم اقلیم کردستان می‌تواند نقش بسزا و ویژه‌ای در توسعه همه جانبه مراودات مرزی دو کشور فراهم نماید.

استان کردستان؛
استان کردستان ۲۵۰ کیلومتر مرز مشترک با اقلیم کردستان دارد. مرز مشترکی که می‌تواند در زمینه مراودات مرزی و فرهنگی مشترک نقش عمده‌ای را در توسعه پایدار منطقه ایجاد نماید.
فعال بودن دو مرز رسمی باشماق و سیران بند و همچنین ۵ بازارچه مرزی توانسته است نقش مهمی را در صادرات و واردات کالا در منطقه ایفا نماید.
در دیدار استانداران استان‌های غربی کشور با مسئولین اقلیم کردستان نقش ویژه‌ای برای استان کردستان در توسعه مراودات مرزی و فرهنگی در نظر گرفته شده است.

۱- مراودات فرهنگی
وجود زبان و آداب و رسوم مشترک بین استان کردستان و اقلیم باعث شده است که از دیرباز مراودات مرزی بر پایه شاخص‌های متعدد فرهنگی نقش بندد و البته خود مردم نقش ویژه‌ای در این تبادل فرهنگی و هنری داشته اند.
برگزاری هفته‌های فرهنگی ایران در اقلیم کردستان و بلعکس، توانسته است در زمینه توسعه فرهنگ مشترک در بین استان کردستان و اقلیم بسیار مثمر ثمر بوده و نقش هنرمندان و اصحاب فرهنگ در مراودات دوجانبه به نقشی بی بدیل تبدیل شده است.
همچنین این مراودات فرهنگی و هنری توانسته است که زمین امنیت پایدار را در منطقه فراهم نماید.
بدون شک توسعه این نوع مراودات می‌تواند در دراز مدت نقش ارزنده‌ای را در توسعه همه جانبه ارتباطات بین استان کردستان و اقلیم فراهم نماید.

۲- اتصال خط راه آهن سنندج تهران به مرز باشماق مریوان
افتتاح راه آهن سنندج، تهران به عنوان یکی از ابر پروژه‌های زیرساختی استان کردستان در سال گذشته را می توان یکی از نقاط عطف توسعه فعالیت‌های اقتصادی در منطقه دانست.
پروژه ارزشمندی که می‌تواند استان کردستان را به کریدور غرب به شرق کشور تبدیل نماید.
در دیدارهای چند جانبه که در بین مسئولین ارشد استان کردستان و مدیران ارشد اقلیم کردستان برگزار شد یکی از مباحث مهم مطرح شده اتصال خط آهن سنندج تهران به مرز باشماق بود.
با در دستور کار قرار گرفتن این پروژه مهم و حیاتی یکی از مشکلات اصلی اقلیم کردستان در خصوص ترانزیت کالا، خدمات و مسافر مرتفع شده و می‌توان از ظرفیت ایجاد شده به عنوان پل ارتباطی بین اقلیم کردستان و آب‌های آزاد از طریق راه آهن سراسری ایران اشاره نمود.

۳- استفاده از ظرفیت مرز باشماق برای اعزام زائرین اربعین حسینی به کشور عراق؛

امسال سومین سالی است که مرز باشماق مریوان به عنوان یکی از مرز های رسمی خروجی جهت اعزام زائرین اربعین حسینی به کشور عراق انتخاب شده است.
طی دو سال گذشته سالانه بیش از ۵۰ هزار نفر از زائرین حسینی مرز باشماق مریوان را برای خروج از کشور و زیارت عتبات عالیات انتخاب کرده‌اند.
بدون شک میزبانی قابل تحسین مسئولین و مردم اقلیم کردستان را باید یکی از دلایل اصلی انتخاب این مرز برای اعزام زائرین ایرانی به شهرهای مقدس عراق دانست.
پیش بینی می‌شود در سال جاری بیش از ۲۰۰ هزار زائر ایرانی مرز باشماق مریوان را برای عزیمت به زیارت کربلا انتخاب کنند.
این اتفاق مهم می‌تواند نقش فوق العاده‌ای در دوستی و وفاق بین مردم ایران و اقلیم کردستان فراهم نموده و زمینه مراودات فرهنگی و اقتصادی را در آینده نزدیک فراهم نماید.

۴- توسعه‌ی صادرات کالا در مرز باشماق؛
طی دو سال گذشته انتخاب مرز باشماق مریوان به عنوان مرز رسمی خروج زائران اربعین حسینی به کشور عراق زمینه توسعه زیرساخت‌های مهم عمرانی را در شهر مریوان و مرز باشماق فراهم نموده و باعث توسعه و رونق اقتصادی منطقه شده است.
به عنوان مثال می‌توان به رشد ۲۰۰ درصدی ترانزیت مرزی مرز باشماق مریوان طی دو ماه گذشته در مقایسه با مدت مشابه سال قبل اشاره نمود.
با در نظر گرفتن سرعت بالای توسعه زیرساخت‌های مرز باشماق مریوان به جهت تبدیل شدن این مرز به مرز رسمی خروج زائرین اربعین حسینی می‌توان انتظار داشت که در آینده ای بسیار نزدیک، این مرز بتواند نقش ویژه‌ای را در مراودات اقتصادی دو کشور ایجاد نماید.

با در نظر گرفتن موارد ذکر شده سفر نچیروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان و هیئت بلندپایه همراه به ایران و دیدار با مقامات عالی رتبه کشور طی یک ماه گذشته و به تبع آن نشست استانداران استان‌های مرزی کشور در هولیر را می‌توان زمینه ساز توسعه مراودات و تعاملات مهم اقتصادی و فرهنگی منطقه دانست و بدون شک این اتفاق مبارک را باید فصل تازه‌ای از تعاملات دوجانبه بین ایران و اقلیم کردستان دانست.
سنندج- بابک قنبری