به گزارش جام کوردی، همانطور که در خبرها خواندید مهندس حبیبی استاندار کرمانشاه در دیدار با دکتر پزشکیان یکی از خواسته‌‌های استان را ثبت جهانی اسب کُرد عنوان کرده و یادآور شده بود که کرمانشاه از زمان باستان تاکنون یکی از مراکز اصلی پرورش اسب در ایران بوده و خاستگاه اسب کرد به عنوان یکی از اصیل‌ترین نژادهای اسب در دنیا در این استان بوده است.
او همچنین به درآمد بالای صنعت اسب و اثرگذاری مثبت آن در حوزه های مختلف اقتصادی، گردشگری و ورزشی اشاره کرده و خطاب به رئیس جمهور گفته بود، می‌توان با نگاه مثبت به این صنعت در استان اشتغالزایی و رونق اقتصادی خاصی را برای این مناطق طرح ریزی کرد و این موضوع میتواند حوزه‌های مختلف گردشگری، اقتصادی و ورزشی استان را رونق دهد. از همین رو نیاز است که ثبت جهانی آن در اولویت دولت باشد.
اما سوال اینجاست که اسب کرد به واقع چه ویژگی هایی دارد و چرا تاکنون این داشته ارزشمند استان ثبت جهانی نشده است؟
اسب کُردیکی از قدیمی‌ترین نژادهای اسب در جهان، با پیشینه‌‌ای به درازنای تاریخ است و مورخان آن را بازمانده نژاد باستانی اسب نسایی می‌‌دانند و با سه تیره معروف جاف، افشاری و سنجابی یکی از سرمایه‌‌های تاریخی کردها به ویژه استان کرمانشاه به عنوان خاستگاه آن محسوب می‌‌گردد.
روند ثبت ملی این اسب در سال1399 آغاز شد و در پرونده‌ای با عنوان «آیین‌های سنتی اسب کُرد» در نشست شورای ثبت ملی آثار وزارت میراث فرهنگی و گردشگری مطرح گردید، این مهم بعدها و در دی ۱۴۰۱ در فهرست آثار ملی ایران به عنوان میراث ناملموس کرمانشاه به ثبت ملی رسید و نهایتا در اردیبهشت1402 پرونده ثبت جهانی آن تدوین و به عنوان درخواست مشترک ایران، عراق، ترکیه و سوریه (کشورهایی که کردها در آن وجود دارند) به یونسکو ارسال شد تا به عنوان یک میراث جهانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت برسد.
از طرفی قرار بود باتوجه به چند ملیتی بودن پرونده، این موضوع خارج از نوبت بررسی شود و در همین راستا پروفسور “ارنست بیلی” متخصص ژنتیک، استاد ژنتیک دانشگاه کنتاکی آمریکا و رئیس پروژه جهانی ژنومیک(بررسی ژنتیک اسب)، برای بررسی ویژگی‌های اسب کُردی به کردستان سفر کرد تا نظر کارشناسی خود را برای ثبت جهانی آن اعلام کند زیرا بر اساس اعلام یونسکو، هر نژاد جدیدی از اسب که قرار باشد در دنیا به ثبت برسد باید به تأیید پروفسور ارنست بیلی برسد.
او پس از بررسی اسب کُرد گفت:«اسب کُردی بسیار زیباست و تاکنون نظیر آن را در هیچ کجای جهان ندیده‌‌ام و چنین تیپیکی در اسب منحصر به فرد است.»
اهمال طرف عراقی
با این حال هنوز هم مشکلاتی برای ثبت جهانی اسب کرد وجود دارد. یکی از این مشکلات اهمال کشورهای دیگر به خصوص عراق برای پیگیری این موضوع است. به گونه‌‌ای که سال گذشته داریوش فرمانی مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمانشاه در اعتراض به این روند گفته بود « اگر عراق پای کار نیاید، به تنهایی برای ثبت جهانی اسب کُرد اقدام خواهیم کرد.»
ویژگی اسب کرد
اسب کُرد که یکی از نژادهای اسب سبک در جهان است ویژگی‌های منحصر به فردی مانند دم برافراشته، استقامت بالا، هوش، زیبایی، قدرت، حرکات نرم و نوین و استخوان بندی محکم دارد و از همین رو یکی از اسب‌‌های محبوب و مورد توجه سوارکاران و پرورش‌دهندگان محسوب می شود.
سرمایه گذاری مفید و ایجاد اشتغال
کارشناسان، جمعیت اسب‌‌های کُرد در استان را حدود10هزار راس می‌‌دانند که سرمایه‌‌گذاری بر روی پرورش آن میتواند درآمد قابل توجهی را نصیب پرورش دهندگان این نژاد کرده و حداقل چیزی حدود 45تا50گرایش شغلی مرتبط با اسب را ایجاد نماید.
هم اکنون پرونده ثبت اسب کُرد به صورت پرونده‌ای مشترک بین کشورهای ایران، عراق، سوریه و ترکیه با محوریت استان کرمانشاه با عنوان «دانش و مهارت پرورش و نگهداری اسب کُرد» در حال بررسی است و همانطور که پیشتر اشاره شد تدوین پرونده ثبت جهانی آن در اردیبهشت 1402 آغاز گردیده است.
چرا پرونده مشترک است؟!
دلیل ایجاد پرونده مشترک این نژاد، محدود بودن سهمیه اختصاصی کشورها برای ثبت میراث جهانی است که در صورت اشتراکی بصورت ویژه‌‌تر و خارج از نوبت به آن رسیدگی خواهد شد.
اما آنچه این پرونده را معطل نموده این است که اسب کُرد هنوز در کشور عراق به ثبت ملی نرسیده و اقلیم کردستان نیز به تنهایی نمی‌‌تواند آن را به ثبت ملی برساند. بنابراین اسب کُرد باید درفهرست میراث ملی عراق قرار بگیرد تا روند بررسی نهایی آن در یونسکو آغاز گردد.
در این باره مسئولین میراث فرهنگی استان گفته‌‌اند که برای تحقق این موضوع چندین بار با مقامات اقلیم کردستان و عراق نشست مشترک برگزار کرده‌‌اند و باز هم این نشست‌‌ها را تا حصول نتیجه نهایی ادامه خواهند داد.
اقدامات مهم اما بی ثمر
در گذشته نیز فعالان و دلسوزان این موضوع، اقداماتی برای ترویج و تکثیر این نژاد باارزش انجام دادند. مثلا در سال۱۳۸۵ تفاهم نامه‌ای با یک شرکت استرالیایی امضا شد که بر اساس آن یک انجمن بین المللی اسب کُرد در استان کرمانشاه تأسیس شود که به صورت جدی در زمینه احیای تاریخچه اسب کُرد و ثبت جهانی آن و نیز ساخت یک مجموعه بین‌المللی گردشگری، پرورش اسب و برگزاری مسابقات اسب دوانی فعالیت نماید. خرداد ۱۳۸۶ نیز نمونه‌ها و آزمایش‌های دی‌ان‌اِی ۱۱۰ اسب کُرد از استان کرمانشاه در مرکز تحقیقات ژنتیکی اسب استرالیا میکروچیپ گذاری شد که این مسئله سبب هویت‌بخشی به اسب کُرد در سطح جهان گردید.
بازارچه ای که هرگز تاسیس نشد
هم اکنون نیز «انجمن صنفی اسب‌داران کرمانشاه» علاوه بر فعالیت‌های ورزشی، در زمینه پرورش و نگهداری و نیز فروش و صادرات اسب کُرد فعالیت دارد که هدف آن برند سازی و صادرات اسب کُرد به خارج از ایران است. همچنین خانه سوارکاری کرمانشاه نیز در دهکده المپیک کرمانشاه راه اندازی شده و در سال1402 نیز در حاشیه جشنواره بین المللی اسب کُرد، نشستی به میزبانی کرمانشاه با مسئولین استان‌های سلیمانیه، حلبچه و گرمیان برگزار گردید و مقرر شد که به منظور رونق بازار اسب کُرد وتوسعه صنعت پرورش آن، یک بازارچه مشترک درمنطقه تأسیس شود که این مسئله تاکنون عملیاتی نگردیده است.
به هر حال برگزاری جشنواره‌‌های اسب اصیل کِرد در اردیبهشت ۱۴۰۱ در کنگاور، همایش شوی سواره در شهریور ۱۴۰۱ در دیواندره، جشنواره بین‌المللی اسب کُرد در تیر ۱۴۰۲ در کرمانشاه و مسابقات ملی زیبایی اسب اصیل کُرد در مهر 1403 در روانسر بیانگر اهمیت این مسئله است که استاندار کرمانشاه با علم به این موضوع خواستار تسریع در روند ثبت جهانی اسب کُرد گردید و از همین رو امیدواریم مسئولین میراث فرهنگی با جدیت بیشتری برای تحقق این موضوع تلاش نمایند بویژه آنکه حالا این موضوع در سفر رئیس جمهور به استان هم مطرح گردیده و جای بسیاری برای مانور دارد.
تهیه شده توسط رضا جمشیدی
