بە پێی ڕاپۆرتی جام کوردی، بیارە ناحیەیەکە لە پارێزگای هەڵەبجە و دەکەوێتە ناوچەی هەورامان لە هەرێمی کوردستان.
ناحیەی بیارە لە باکورەوە لە گەڵ کوردستانی ئێران و لە باشورەوە لە گەڵ ناحیەی سیروان و لە ڕۆژهەڵاتەوە لە گەڵ گوندەکانی سیروان و لە ڕۆژئاواوە لە گەڵ ناحیەی خورماڵ هاوسنورە. خەڵکەکەی لە سەر ئایینی ئیسلامن و بە زاراوەی هەورامی قسە دەکەن.
بیارە ناوچەیەکی گەشتیاری و کۆمەڵایەتی گرنگی هەورامانی لهۆنی عێراقە و ساڵانە هەزاران گەشتیار ڕوو لە ناوچەکە دەکەن. هەروەها خاوەنی خانەقای بیارەیە کە تەمەنی دەگەڕێتەوە بۆ سەدان ساڵ پێش ئێستا و ناوچەیەکی گرنگی ئایینییە.
گوندەکانی ناحیەی بیارە
ناحیەی بیارە لە 28 گوند پێکهاتووە کە بریتین لە: بیارە کە ناوەندی ناحیەکەیە، باخەکۆن، بنجەودڕەی، بەڵخە، پاڵانیان، تاوێزە، تەوێڵە، جاوری، خارگێڵان، خەرپانی، دەرەتفێ، دەرەکێ، دەرەقەیسەر، دەرەی مەڕ، دەگاشێخان، دۆڵبیان، زەردەهاڵ، سەرگەت، سۆسەکان، کولیژی، گریانە، گەچێنە، گوڵپ، نارنجڵە، هانەنەوتێ، هانەودنی، هاوار و هەوارەکۆن.
گەشتیاری
بیارە سەر بە پارێزگای هەڵەبجەیە و ناوچەیەکی سەوزی گەشتیارییە لە زۆربەی وەرزەکانی ساڵدا سەوزی خۆی لە دەست نادات هەر بۆیە لە زۆربەی وەرزەکانی ساڵ بە تایبەت وەرزی هاوین خەڵکێکی زۆر ڕوو لە بیارە دەکەن. خەڵکی ئەم ناحیە لە ڕێگای کەلتوری ناوچەکە و بەرهەمە خۆماڵییەکانەوە خۆیان پیشانی ئەو گەشتیارانە دەدەن کە ڕوو لەوێ دەکەن. هەروەها کەشوهەوایەکی ئێجگار فێنک و ئاوێکی سازگاری هەیە.
خانەقا و کتێبخانەی خانەقای بیارە
خانەقای بیارە مێژوویەكی دێرینی هەیە لە پێگەیاندنی مامۆستایانی ئایینی و چەندین زانای ناودار لەو خانەقایەدا خزمەتیان كردووە، خانەقاكە دەكەوێتە ناوەڕاستی بیارە و لە ساڵی ١٨٨٥ لەلایەن شێخ عومەر زیائەدینی بیارەوە درووست کراوە، ڕۆژانە میوانداری کەسانێکی زۆر دەکات و چەندین فەقێ تێیدا دەخوێنن. دەوترێت لەم خانەقایەدا سێ تاڵەمووی پێغەمبەری ئازیزی ئیسلام (د.خ) لەوێدا هەڵگیراوە.
كتێبخانەی خانەقای بیارە كە مێژووی دامەزراندنی بۆ سەردەمی دامەزراندنی خانەقاكە دەگەڕێتەوە لە ساڵی ١٨٨٥، زیاتر لە ٥٠٠ ناونیشانی كتێبی دەگمەن و جۆراوجۆری تێدایە كە ژمارەیەكیان هی سەد ساڵ پێش ئێستان بەڵام بە هۆی خزمەت نەكردن و پارێزگاری نەكردنیان بەشێكیان خەریکە تێدا دەچێت.
كتێبخانەی مەدرەسە و خانەقای بیارە پاش ساڵی دامەزراندنی خانەقاوە لە ساڵی ١٣٠٧ـی كۆچی (1885ی زایینی) دامەزراوە، دوای دامەزراندنی لە چەندەها شوێنەوە بە دیاری كتێبیان بۆ ناردووە، یەكێكە لەو شوێنانە مەدینەی منەوەرە بووە لە سعوودیە، گوتاربێژی ئەوێ كتێبی بە دیاری ناردووە بۆ خانەقای بیارە.
لە ئێرانیشەوە چەندین جار كتێبی بۆ هاتووە. لە توركیا و ناوخۆی كوردستانیشەوە كتێبی جۆراوجۆری بۆ نێردراوە، ئەمەش بۆ زیندووهێشتنەوەی مەدرەسەكە و دەوڵەمەندكردنی كتێبخانەكەی بووە./.
