مێژووی تیرۆریستیی ئەبومحەممەد جۆلانی دەگەڕێتەوە بۆ بوونی لە داعش و دامەزراندنی بەرەی نوسرە لە ساڵی 2011. سەرۆک کۆماری ئەمریکا دەتوانێت لە فەرمانە جێبەجێکارەکانیدا ئەرکەکان دیاری بکات. بەگوێرەی “فەرمانی جێبەجێکاری 13224” کە لە لایەن جۆرج بوشەوە دەرچووە، ئەو کەسانە یان گروپانەی کە لە لایەن ئەمریکاوە بە تیرۆریست دادەنرێن، لە لیستێکدا دەناسێنرێن. لە ساڵی ٢٠١٤ بە پێی ئەم فەرمانە جێبەجێکارە، ئەمریکا بەرەی نوسرەی خستە ناو لیستی گرووپە تیرۆریستییەکانەوە. دوای ئەوەی جۆلانی هەونگاوی بەرەو پێکهێنانی گرووپی فەتحی شام نا، ئەمریکا لە ساڵی ٢٠١٦ ئەم گرووپەی بە تیرۆریست ناساند. پاشان لە گەڵ پێکهێنانی دەستەی تەحریری شام، ئەم گرووپەش لە ساڵی ٢٠١٨ لە لایەن ئەمریکاوە بە تیرۆریست ناسێندرا.
پێش ئەم حاڵەتانە جۆلانی وەک ئەندامێکی داعش و ئەلقاعیدە لە گرووپە تیرۆریستییەکاندا بووە. بە واتایەکی دیکە، زیاتر لە دە ساڵە ئەمریکا هەموو ئەو گرووپانەی کە ئەبومحەممەد جۆلانی سەرکردایەتییانی دەکرد یان ئەندامیان بووە، وەک تیرۆریست دەستنیشان کردووە.
پەیمانگای “خەڵات بۆ ئاشتی” (RFJ) سەر بە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکایە و خەڵات لە بوارە جیاوازەکاندا دەبەخشێت، لەوانە پێدانی زانیاری لە بواری تیرۆردا. ئەمریکا پاداشتی ١٠ ملیۆن دۆلاری بۆ دەستگیرکردنی ئەبومحەممەد جۆلانی دانابوو.
هەرچەندە ئەمریکا خۆی گەورەترین دەوڵەتی تیرۆریستییە لە جیهاندا، بەڵام لە 11ی ئەیلولی 2001ەوە بەرپرسیارێتی جیهانیی خۆی بە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر پێناسە کردووە. هەرچەندە ئەمریکا داعشی درووست کرد، بەڵام بانگەشەی ئەوەی دەکرد کە دژی داعش شەڕ دەکات. تیرۆر بە شێوەی جۆراوجۆر هێڵی سوورە بۆ ئەمریکا، بەڵام لەم ڕۆژانەدا نزیکبوونەوەی ئەمریکا لە تەحریری شام و جۆلانی دەستی پشت پەردە زۆری ئاشکرا کردووە.
دوای داگیرکردنی سوریا لە لایەن تەحریری شامەوە، پەیوەندییەکانی ئەمریکا لە گەڵیدا گۆڕانکارییەکی بنەڕەتی بەسەردا هات. ئەنتۆنی بلینکەن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە بەیاننامەیەکی فەرمیدا ڕایگەیاند کە ” واشنتن پەیوەندی ڕاستەوخۆی لە گەڵ تەحریری شام هەبووە “. ئەوەی کە وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاندووە کە ڕاستەوخۆ پەیوەندی بە گروپێکەوە هەیە کە هێشتا لە لیستی تیرۆری ئەو وڵاتەدایە و سەرکردەکەیان بۆ دۆزینەوەی خەڵاتی بۆ دیاریکراوە، پەیامێکی زۆر دەداتە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی کە مامەڵەی ئەمریکا لە گەڵ تیرۆر، نەک بۆ نەهێشتنی مەترسییەکان، بەڵکوو بۆ پاراستنی بەرژوەندییەکانە.
لە هەمان کاتدا جۆلانی ئاستی پەیوەندییەکانی خۆیی لە گەڵ ڕژێمی زایۆنیستی ئاشکرا کرد. بۆ نموونە جۆلانی لە کاردانەوەی بەرامبەر بە داگیرکردنی بەشێک لە سوریا لە لایەن زایۆنیستەکانەوە، ڕایگەیاند کە ناچێتە شەڕ لە گەڵ ئەو ڕژێمە. لەوەش گرنگتر ڕایگەیاند کە ڕێگە نادات سوریا ببێتە شوێنێک بۆ هێرشکردنە سەر ڕژێمی زایۆنیستی. لە هەڵوێستێکی دیکەدا ئەبومحەممەد جۆلانی هەمان ئەو خواستەی ئەمریکای لە دۆسیەی فەڵەستیندا دووبارە کردەوە و ڕایگەیاند کە گرووپە فەڵەستینییەکان دەبێت چەکەکانیان دابنێن.
ئاشکراکردنی پەیوەندییەکانی ئەمریکا لە گەڵ جۆلانی و تەحریری شام هەر بەوەوە کۆتایی نەهات. باربارا لیڤ یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بۆ کاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا گەشتێکی بۆ دیمەشق کرد و لە گەڵ جۆلانی کۆبووەوە. ناوی ڕاستەقینەی سەرکردەی تەحریری شام “ئەحمەد شەرع” ە و “جۆلانی” نازناوی ئەو کاتە بووە کە ئەندامی گرووپە تیرۆریستی و تەکفیرییەکان بووە. لەم ڕۆژانەدا هەوڵ دەدات لەبری نازناوەکەی ناوی ڕاستەقینەی خۆی بەکاربهێنێت. دوابەدوای ئەم کۆبوونەوە، نوێنەری ئەمەریکا ڕایگەیاند کە ” ئەحمەد شەرع کەسێکی پراگماتیکە و لێدوانەکانی سەبارەت بە پرسی ژنان و مافی یەکسانی زۆر کردەیی و میانڕەو بوون”، دانوستانەکانی لە گەڵیدا بە ئەرێنی وەسف کرد. ئاکامێکی دیکەی دیداری لیڤ و جۆلانی ئەوە بوو کە ئەمریکا پاداشتی ١٠ ملیۆن دۆلاریی بۆ دەستگیرکردنی ناوبراو هەڵوەشاندەوە.
سەرەڕای ئەوەی کە لابردنی کەسێک یان گروپێک لە لیستی تیرۆری ئەمریکا پرۆسەیەکی سادە نییە، بەڵام ئەگەری ئەوە هەیە لە داهاتوویەکی نزیکدا تەحریری شام لەم لیستە لاببرێت. لە ئێستادا درووستکردنی ڕووخسارێکی نوێ و مرۆیی بۆ تیرۆریستێک وەک جۆلانی، یەکێکە لە کارەکانی ئەمریکا لە ئاستە باڵاکانی ئەم وڵاتەدا.
ڕێبەری مەزنی شۆڕشی ئیسلامی ئێران لە وتارەکەی ئەم دواییەیدا سەبارەت بە ڕووداوەکانی سوریا وتیان کە ” نابێت گومان لەوەدا هەبێت کە ئەوەی لە سوریا ڕوویدا بەرهەمی پلانێکی هاوبەشی ئەمریکی و زایۆنیستییە. بریکار و پیلانگێڕی سەرەکی ژووری فەرماندەیی سەرەکی ئەمریکا و ڕژێمی زایۆنیستییە. ئێمە بەڵگەمان هەیە و ئەم بەڵگانە هیچ بوارێک بۆ گومان ناهێڵنەوە “.
لەم ڕۆژانەدا بەڵگەکان ئەوەندە ڕوون بوونەتەوە کە چیتر هەواڵێک لەبارەی دەستەکانی پشت پەردەوە نەماوە و ڕۆڵی ئەمریکا و ڕژێمی زایۆنیستی لە ڕووداوەکانی سوریادا بە ڕوونی دەبینرێت./.
