بە پێی ڕاپۆرتی جام کوردی، لە گرنگترین شارە گەشتیارییەکانی ئێران ئاماژە بە چەند شارێک دەدرێت.
ئەسفەهان
بێگومان ئەسفەهان یەکێکە لە شوێنە گەشتیارییە بەناوبانگەکانی ئێران هەروەها یەکێکە لە شارە دێرینەکانی ئەو وڵاتە. ئەم شارە بە “نیوەی جیهان”یش ناودەبرێت بەو پێیەی ئەسفەهان کە ٥ هەزار شوێنی دێرینی هەیە و مێژووەکەی بۆ هەزاران ساڵ لەمەوبەر دەگەڕێتەوە. گۆڕەپانی سەرەکی شارەکە بەناوی نەغش جەهان یەکێکە لە گەورەترین گۆڕەپانەکانی جیهان، درێژییەکەی ٥٦٥ مەتر و پانییەکەی ١٧٠ مەتر دەبێت. ناودارترین شوێنەکانی ئەسفەهان بریتیین لە گۆڕەپانی نەغش جەهان، پردی سی ئۆس پۆل، پردی خاجوو، کۆشکی عەلی قەپو، مزگەوتی شێخ لۆتفوڵڵا، مزگەوتی ئیمام، باخچەی حەشت بەهشت، چێهێل سۆتون، مزگەوتی گەورەی ئەسفەهان یان مزگەوتی جامێ، قوتابخانەی چەهارباغ، ئەتاشگا.
شیراز
شیراز یەکێکە لە شارە سەرەکییە گەشتیارییەکانی ئێران کە کە هەموو گەشتیاران هەڵیدەبژێرن بۆ سەردانیکردن. شیراز شارێکی زۆر جوان و مێژوویی و تەنانەت ئەفسانەیی ئێرانە کە ماوەیەکی زۆر لانکەی فەرهەنگ و جوانی بووە. شیراز یەکێک لە پێنج شارە گەشتیارییە سەرەکییەکانی ئێرانە و گۆڕی هەندێک لە باشترین نووسەران و شاعیرانی ئێرانی وەک حافز، سەعدی، خاجەوی کرمانی و چەندانی تر لەم شارەدا هەڵکەوتووە. شیراز لیستێکی گەورەی هەیە لە شوێنە گەشتیاری و مێژووییەکان و شوێنە سەرنجڕاکێشەکان، هەروەها شوێنە سەرنجڕاکێشە سەرەکییەکانی شیراز بریتیین لە پەرسەپۆلیس، پاسرگدای، حافزییە، سەعدیە، گۆڕی شا چێراغ، دەروازەی قورئان، مزگەوتی ناسر ئەلمۆڵک، مزگەوتی وەکیل، حەمامی وەکیل، قەڵای کەریم خان و چەندین شوێنی مێژوویی و گەشتیاری تر.
تاران
کاتێک دەگەینە تاران یەکەم شت کە ڕەنگە بێتە مێشکمان هاتووچۆ و پیسبوون بێت چونکە ئەو وڵاتەیە کە زۆرترین دانیشتووانی هەیە و زیاتر لە ٢٠٠ ساڵە پایتەختی ئێران بووە. بەڵام قەرەباڵغی و جەنجاڵی ئەم شارە نابێتە هۆی ئەوەی کە مێژوو و شوێنە گەشتیارییەکانی پشتگوێ بخات. تاران یەکێک لە پێنج شوێنە گەشتیارییە سەرەکییەکانی ئێرانە و خاوەنی چەندین بازاڕی نەریتی و سەردەمیانە و مۆڵی بازرگانی بە بەرهەمی جۆراوجۆرەوەیە. ناودارترین شوێنەکانی تاران بریتییە لە شلەمەنی کەلوگان، دەربەند، باخەکانی مۆزەخانەی تاران، کۆشکی مۆزەخانەی گۆڵستان، کۆشکی سەعداباد، کۆشکی نیاڤاران، مۆزەخانەی شووشە، مۆزەخانەی زەمان، مۆزەخانەی سینەما، مۆزەخانەی مۆسیقا، مۆزەخانەی ئەبگینە، موغدام مۆزەخانە، کۆشکی مەسعودیە، باخچەی مۆزەخانەی نەگارستان، و چەندین شوێنی تری سەرنجڕاکێش و گەشتیاری وەک تاوەری میلاد، پردی سروشت، پارکی ئەب و ئەتاش، یان باخچەی باڵندە.
تەبرێز
تەبرێز سێهەمین شاری ئێرانە و لە مێژووی وڵاتەکەدا پێگەیەکی بەرچاوی هەیە. تەبرێز شارێکی مێژووییە و چەندین پێکهاتەی کۆن و هەروەها مێژوو و کولتووری و کۆنی تێدایە. هەروەها تەبرێز بە بازاڕە تەقلیدی و مۆدێرنەکانی هەروەها بە کوالێتی ئەو شتانەی دەیفرۆشن ناسراوە. شاری سەوز و دڵگیری تەبرێز چەندین دیمەنی هەیە، لەوانە بازاڕی گەورە، مزگەوتی کەبود یان مزگەوتی جەهانشا، قەڵای تەبرێز (عەلیشا)، مزگەوتی گەورەی تەبرێز (مزگەوتی گەورەی کابیری)، مۆزەخانەی ئازەربایجان، گۆڕی شاعیران (گۆڕستانی سۆرخاب)، ئێل پارکی گۆلی (شا گۆلی)، گوندی کاندۆڤان، و کڵێسای سانت ستیڤن.
یەزد
شاری یەزد یەکەم شاری ئێرانە کە ناوی لە لیستی جیهانیی یونسکۆدا هاتووە و یەکێکە لەو شارە کەمانەی کە تا ئێستاش پێکهاتووە نەریتییەکەی دەپارێزێت، زۆر گونجاوە بۆ گەشتکردن بە پێ. شاری سەرسوڕهێنەری یەزد یەکەم شاری خشتی ئێرانە و دووەم شاری مێژووییە لە جیهاندا و ئەمەش مێژووی ئەم شارە نیشان دەدات. لە یەزد چەندین شوێنە گەشتیاری هەیە و دەتوانیت بۆ چەند کاتژمێرێک سەردانی هەریەکەیان بکەیت، بەڵام بەشێک لە شوێنە سەرنجڕاکێشەکانی یەزد بریتین لە مزگەوتی گەورەی یەزد، مەیدانی ڤاقت ئۆف-سات، گۆڕەپانی ئەمیر چەخماق، باخچەی دۆڵە ئاباد، ماڵی لاری، شەش بەربەستی با، ئەمیر چەخماق گۆڕەپان، پەرستگای ئاگری ڤارهام، تاوەری بێدەنگ و چەندانی تر ئەمانە تەنها هەندێک لە سەرنجڕاکێش و دیمەنەکانی ئەم شارە سەرسوڕهێنەر و مێژووییەن./.
